Bu blogu "kimbilir güzel şeyler olur belki" diye yazarak açmıştım, ama konumuz hep taciz, şiddet, tecavüz vb. Kim istemez güzel, umutlu şeylerden bahsetmeyi ama yaşadığımız gerçeklik buysa da gördüğümüzü, bildiğimizi anlatmak düşer bize.

Bu yazıyı, epeyce uzun zamandır bir şekilde parçası olduğum Solfasol Gazetesi'nden geçen hafta ayrılmam üzerine yazıyorum. Başlıktan da anlaşılacağı üzere gruptan yaşanan bir taciz ve sonrasında alınan tavırlar nedeniyle bu kararı almak durumunda kaldım. Bu bir ifşa yazısı değil, daha çok bir deneyim paylaşımı olarak yazmak istedim çünkü karma gruplarda, örgütlerde çok yaygın olarak yaşanan taciz konusunun mümkün olduğunca çok konuşulmaya ihtiyacı var, ve herkes kendi köşesinde yaşayıp, üzerine yaşadığıyla kalması, hatta çoğu zaman hiç duyulmaması en çok karşılaştığımız durumlar. Oysa ki bir problemi çözüm bulabilmek için ilk önce açığa çıkarıp üzerine konuşabiliyor olmamız gerek.

Tacizle ilgili kısma geçmeden önce küçük bir not düşeyim. Gazete Solfasol'le ilişkim yaklaşık olarak 5-6 yıl önce başladı. Ankara'da olduğum dönemde bir süre aktif olarak grupta yer aldım, düzenli toplantılara/etkinliklere katılıp gazetenin hazırlanması sürecine katıldım. Gazetenin ilk kent ve kadın dosyasını bir grup kadın arkadaşla birlikte yaptık, ve daha sonra 8 Mart, 25 Kasım'ın olduğu sayıları. Her kadının, hele de feministlerin, çok iyi bileceği gibi bunların hepsi belli bir mücadeleyle oldu ama her şeye rağmen keyifli ve umut veren bir süreçti. Kendi adıma özellikle kadınların daha çok yazması ve haber yapması için uğraştım çünkü erkeklere göre gözle görülür şekilde az sayıdaydı. Fakat bir noktadan sonra yapısal olarak bazı şeyleri değiştirmenin çok imkanı olmadığını düşünerek ve dönemsel olarak bunun için de yeterli enerji bulamadığım için uzaklaştım. Bunda özellikle yazması için çok uğraştığım bir kadın arkadaşın yazdığı ilk haber-yazının hiç bir bilgi verilmeden gazeteden çıkarılmasının önemli bir etkisi oldu. Gazetenin düzenlenmesi sırasında işlevsel/pratik nedenlerle çıkarılmıştı, yani kadın olduğu için değil; ancak az sayıdaki kadın imzalı yazılardan biri, ve üstelik ilk kez yazan biri olması, ve haber bile verilmeden yapılmamasını kabul edemedim, yazmayı bu şekilde bıraktım. Ancak bunu karşılıklı konuşup tartışabildik ve bu nedenle de gönül bağımı ve dışarıdan destek vermeyi sürdürdüm. Son 3 yıldır Van'dayken de aboneliğimi sürdürdüm, arkadaşlarıma abone olmaları için önerdim, gazeteyi öğrencilerime okuttum, haberlerini sosyal medyada paylaştım ve son dönemde yaptıkları güzel işlerden dolayı bir dönem aktif parçası olmaktan gurur duydum uzaktan. Ancak maalesef buraya kadarmış, konu taciz olunca tabi ki daha fazla duramazdım.


Şimdi olaylar şöyle gelişti; ben burada mail grubunda dahil olduğum son bir haftayı kısaca özetlemeye çalışarak ayrılma hikayemi anlatacağım, yoksa taciz olayı en az bir aydan fazladır grubun gündeminde. Belki bu önceki kısmı da başkaları  anlatır çünkü buna gelene dek bu süreçte epey uğraşıp yıpranan kadınlar var.

Aslında ben uzaktan biri olarak tartışmaya dahil olmayı düşünmüyordum, o güne dek taciz konusundaki maillere de göz ucuyla ara ara bakıyordum çünkü grup içerisinde bu konuda kadınlar birlikte epey bir şey yapıyordu ve çözüm yoluna girildiğini düşünmüştüm. Birlikte toplantılar yapılmış, kadınlar düzenledikleri atölye çalışmaları ardından bir manifesto yayınlamış ve grupta paylaşılmıştı. Ve önemli bir bilgi, bu süreçte taciz eden kişinin ismi ifşa edilmedi. Ben sürece, bu aşamadan sonra mail grubunda taciz konusunda yazışmaların tekrar artmasıyla dahil oldum, daha doğrusu zorunlu hissettim çünkü gazetenin kurucu çekirdek ekibinden bir erkek arkadaş kadınların yaşadıkları tacizi baya açıktan sorgular nitelikte bir mail yazdı. Grupta ben dahil epey bir insanı dehşete düşürdü bu mail, ve bir çok insan itiraz etti, adliyede emniyette yapılandan farkı ne bunun diye.

Bunun üzerine, aynı arkadaşımızdan bir mail daha geldi, çok daha uzun, entelektüel referanslarla inceltilerek neyi niye sorduğunu kendince açıklayan bir mail. Dürüst olayım, bu maili okuması bana kahır gibi geldi, ilkinden bile fenaydı çünkü ilki çok düşünmeden bir anda yazılmış desek, bu artık neredeyse onu teorize etmeye girişme sayılır. Bu mailden aklımda en çok kalan şey iki lafın biri dedikodu, dedikodu kazanı gibi ifadeler ve bunu kadınların söylediklerini itibarsızlaştıracak, güvenilirliklerini sarsacak şekilde kullanılması. Kişisel olarak benim için bunları okumanın sarsıcı olduğunu söyleyeyim; arkadaşlık ettiğiniz, birlikte çalıştığınız, yaptığı şeylere değer verdiğiniz birinin böyle şeyler yazdığını görmek insana büyük hayal kırıklığı yaşatıyor, grupta da yazdığım gibi onun adına ben utandım. Bu ikinci mail üzerine grupta tartışmalar daha da yükseldi, birçok insan itiraz etti, sordu. Şöyle diyeyim, "iyi değerli bir arkadaşımız" diye savunan (erkek) arkadaşlar bile n'apıyorsun, kendine gel demeye getiren cevaplar yazmak zorunda hissetti kendini; bu bence durumun vahametine dair önemli bir ipucu veriyor. Tabi ki o arada bu maillere niyet okuma yaparak arkadaşını savunanlar da oldu, ve olaya biraz daha mesafeli yaklaşıp konu üzerine bir yorumda bulunmadan ortalığı yatıştırma amaçlı yazılanlar da.

Ve olan oldu, bu tartışmalar sürerken tacize uğrayan kadın arkadaşlardan biri gruba neler yaşadıklarını açıktan anlatan bir mail yazdı. Evet bu gerekten oldu, tacize uğramış bir kadın tanıdığı, tanımadığı bir sürü insanın içinde bunları anlatmak zorunda hissetti kendini, yani hissettirildi. Ve inanmayacaksınız ama bütün bunlara rağmen hala taciz edeni ifşa etmemişti. Aldıkları karara bağlı kalma çabalarına saygı duymakla birlikte, dürüst olayım onca şeyi yazarken kendimi daha fazla tutmazdım ben olsaydım herhalde. Böyle uzun uzun anlatıyorum ama bu yazdıklarım bir iki gün gibi kısa bir süre içinde gerçekleşiyor -gruptan ayrıldığım için kontrol edip net bilgi veremiyorum.

Ben kadınların yazdıklarının etkisini üzerinden atamamışken sabah gruba bir mail geldi, kadınları taciz eden arkadaş son yazılanlarla artık bahsedilen kişinin kendisi olduğundan emin olmuş ve yazmak zorunda hissetmişti - tabi o zamana kadar süreci takip edememe, yazamama olmasının uzakta olma, internet bağlantısı olmama gibi nedenleri vardı. Yani yorumlarımı kendime saklayarak, onun yazdıklarını aktarıyorum. Bu mail benim için sadece yazdıkları açısından değil, uzun yıllardır tanıdığım biri de olması, sık görüşen arkadaşlar olmasak da, nedeniyle önemliydi. Bu arada bir küçük not daha, tacize uğrayan kadınlar gruba benden çok sonra katılmışlardı, hiç birini tanımıyordum; buna karşın çekirdek ekipte olmalarından dolayı tacizi yapan ve yukarıda bahsettiğim şekilde davranan erkek arkadaşı ve onu destekleyenlerin bir kısmını tanıyorum. Tacizi yapan kişi de Solfasol'ün çekirdek ekibinden olup gazeteye çok uzun zamandır maddi manevi katkı sunan biri. Bu arkadaşın kendini ifşa mailindeki iyi şey, saldırıya geçmeyip durumu kabul ederek özür dilemesi ve alınan her karara uyacağını söylemesiydi. Maildeki sorun ise, verdiği rahatsızlıktan dolayı özür diledikten sonra aslında bunların yanlış anlaşıldığını ve imkan olsa kendini ifade edebileceğini yazmasaydı. Sanıyorum ülkede özür geleneğimiz böyle, son yıllarda en çok duyduğumuz şey, hele de erkeklerden, yanlış anlaşıldım olmuştur. İşte bu da özrün kıymetini alan bir şey, yani yedi kadın birden mi yanlış anlamış diye insanın içinden bir ses yükseliyor.

Bundan sonrasında neler oldu? Benim ilk mailimi yazmam bu ifşadan sonraya rastlıyor; mailde bu olanlar karşısında ne düşündüğümü, hissettiğimi anlatıp mümkün olduğunca yapıcı bir şekilde durumun nasıl ele alınabileceğini önerdim. Tacizin politik bir mevzu olduğu, ona göre tavır alınıp bir süreç başlatılması gerektiği ve tacizi yapanın arkadaşımız olması bir şeyi değiştirmediği şeklinde özetlenebilir kısaca, bu aşamada en somut önerim ise taciz yapan arkadaşın en kısa zamanda gruptan uzaklaştırılması ve sürece öyle devam edilmesiydi. Ancak tacize karşı baskıcı ve sorgulayıcı tavırda bulunan arkadaşın da aktif olarak yıllardır insan hakları alanında çalışıyor olmasından dolayı bir sorumluluğumuz olduğuna dikkat çekerek buna ama grubun kendisinin karar verebileceğini söyledim (okumak isteyen buradan ulaşabilir, isimlerin olduğu yere (...) işaretini koydum: Mail-1)

Bu maili yazarken çok tereddüt içindeydim, özellikle uzaktan ve olayların dışından yazdığım için. Ancak, mailime özelden tacize uğrayan kadınların teşekkür ve iyi ki yazdın mesajları bana çok iyi geldi, yapmam gereken bir şeyi yapmış olmanın getirdiği bir iyi hissetmeden bahsediyorum çünkü o ana dek hiç bir açıklama yapmadan beni gruptan çıkarın demeyi planlıyordum. Sonrasında konuyla ilgili bir kaç yatıştırıcı, toparlama amaçlı mailin akabinde tartışmalar tekrar arttı ve özellikle taciz yapandan çok tacize karşı sorgulayıcı tavır alan arkadaşın yazdıkları gündem oldu, bir hafta boyunca bunun üzerine bir çok insan bu arkadaşı muhatap alarak itirazlarda bulundu, sorular yöneltti, kızdılar, eleştirdiler, hayal kırıklıklarını yazdılar. Ama arkadaş bana mısın demedi, tek bir satır bile yazmadı, karşımızda büyük bir sessizlik duvarı bulduk. Ve bunun üzerine her gün insanlar birer birer ayrılmaya başladı, kimi açıklama yaparak kimi sessizce; onca insan gitmesine rağmen tek bir ses etme sorumluluğu duymadı. Bu arada birlikte çalıştığı insanlardan, taciz tartışmasında iyice ortaya çıkan bu tavrın aslında genel olarak da hep karşılaştıkları bir şey olduğu, ve gazetede yürüyen işlerin de şeffaf, kolektif ve demokratik yollarla işlemesine engel olduğunu söyleyenler oldu ki bence sayıları hiç de az değildi. Ben bu aşamada, söz konusu arkadaşın karar ve denetim mekanizmalarından geçici olarak uzaklaştırılmasını önerdim çünkü herhangi bir şeyi sağlıklı bir şekilde tartışmanın yolları kalmadığı gibi en önemlisi insanlarda büyük bir güven kaybı vardı (Mail-2) .

Sözü geçen bu arkadaşımız sessizliğini, onca üye kaybıyla geçen bir haftanın sonunda mail adreslerinin kapatılmasıyla ilgili bir soruya cevap vermesiyle bozdu. Tartışmalara daha dışarıdan dahil olan ve gruba genel olarak yapıcı, yatıştırıcı şeyler yazan bir kişinin mailiydi bu. Anlaşılan kişisel olarak önemsediği bu kişinin şüphelerini giderme ihtiyacı duyup başka kimseye bir şey deme gereği görmedi. Bunun üzerine doğal olarak son kalanlar da isyan etti, bu nedir yaptığın diye. Ben de uzun süredir böyle bir saygısızlık  görmediğimi söyleyerek, eğer süreç bu şekilde devam ederse ayrılacağımı ve bunu kamusal olarak paylaşacağımı belirttim.(Mail-3)

Sanırım bunlar olurken, tacize uğrayan kadınlar başta olmak üzere gazeteye emek veren epey bir insan ayrılmıştı. Ben kadınlara da özelden yapacakları toplu bir eylem kararı varsa isterlerse destek olacağımı yoksa ayrılacağımı söyledim. Zaten bunu dedikten bir ya da iki gün sonra ayrıldım çünkü o ana kadar tartışmada hiç yer almayan ve hatta mail grubunda olduğundan bile haberimin olmadığı Solfasol'ün kurucu ekibindeki bir kadın arkadaştan bir mail geldi, çok kısa ve özet şekilde zamanında kendisi de gazetede çalışırken aynı erkek arkadaş tarafından epeyce rahatsız edildiğini açıkladı. Mailleri takip etmediği için olaylardan ilk ekipte yer alan başka bir kadın arkadaşın demesiyle yeni haberdar olmuştu, kendisinin uzaklaşmasının da bu tür nedenlerle olduğunu belirterek gruptan çıktı. Birebir tanıdığım, birlikte çalıştığım, sevdiğim ve uzun süredir görmediğim bu kadın arkadaşın mailini okuyunca diyecek laf bulamadım; aslında artık edecek laf kalmamıştı, tartışmanın kendi bile bana anlamsız geldi o noktadan sonra. Yapılması gereken belliydi, sorumlu arkadaşlar üzerine düşeni yapıp çekilmeliydi, en azından bir süre, ama olmadı; belki sakinleştirici samimi bir mail de iyi gelebilirdi, ama o da olmadı. Bu mail üzerine yazılan yeni sayının geldiği, paketlenip dağıtımının yapılması gerektiğini, abonelere karşı sorumlulukların olduğunu hatırlatan mailler geldi. Taciz konusunda hepimizin bilgisiz olduğu, bu konuda her beraber toplanıp forumlar yapılmasını öneren mailler geldi. Öyle ki gidenler bile geri gelebilirdi, her şeyi konuşup çözmek mümkündü, yan yana geldikten sonra olurdu. Bu arada, bu öneriler bu son mailden önce yapılmaya başlamıştı, itiraz eden bir çok insanın karar almak için toplanalım önerilerine karşı bir forum önerisi de dillendiriliyordu, ama politik zemine dair tek bir ipucu vermeyen, taciz değil genel bir problemden bahseden. Hatta bir sonraki sayıda içinde değil taciz kelimesi herhangi bir problemin varlığından bahsetmeyen bir maili tek başına gazete olarak basılması önerildi.

Bunların üzerine bir şey demeyeceğim, yoruma gerek olmayacak şekilde her şeyin açık olduğunu düşünüyorum.O yüzden de ne düşündüğümden çok mail üzerinden ne yaşadığımı tane tane anlattım. Son bahsettiğim kadın arkadaşın mailinden sonra ben de ayrıldığımı yazıp mail grubundan çıktım (Mail-4). Bu yazıyı yazmak için özellikle bir hafta bekledim, hem sakin durup tartışmanın sıcaklığı geçsin diye hem de belki beklenmedik iyi bir şey olur diye, bir umut işte. Bu sürede eskiden arkadaşlığımın olduğu biri hariç benimle iletişime geçen herhangi biri olmadı, bu mailleşme de kişisel bir görüş paylaşımıydı. İlk başta kişilerin ismini de yazmayı planlıyordum çünkü bu insanlar yaptıkları işler, dahil oldukları gruplar nedeniyle bilinmesi gerekiyor. Ancak, bu aşamada sürecin hala devam ettiğini söyleyenler varken bunu yapmanın doğru olmadığına karar verdim. Ayrıca bu olayı birebir yaşayan kadınların yapmak istedikleri şeyler olabilir, onların iradelerini yok saymak istemedim. Zaten benim derdim kişilerle, isimlerle değil; bir dönem emek verdiğim ve hala bir yanıyla parçası hissettiğim Gazete Solfasol'in geldiği nokta, dönüştüğü şeyle. En başta söylediğim gibi tanıdık bir ayrılma hikayesi anlattım, buna zorunlu hissettim çünkü anlatmasam olmazdı. Çünkü tacize karşı bir şey yapmamak asla bir şey yapmamak değildir, bir şey yapmadan, öylece durup beklerken de gayet taciz kültürünün yeniden üretilmesine katkıda bulunuyoruz; kimi zaman sessizliğimizle kadınların halihazırda yaşadıklarına yeni bir şiddet halkası daha eklemiş oluyoruz, işte bu yüzden anlatmakla yükümlüyüz.

Solfasol güzel bir ihtimaldi, ama olmadı. Bundan sonra herhangi bir bağımın olmayacağı gibi, ortak oldukları herhangi bir eylem, etkinlik vs'de yan yan gelmekten imtina ederim. Belki devam eden süre daha iyi şeylere gebe olur, ama benim için bu sürecin olumlu sonuçlanmasının ilk koşulu başta tacize uğrayan kadınlar olmak üzere ayrılan arkadaşlara karşı gerekli adımların atılmasıdır, kişisel olarak da burada anlattığım son bir haftayı kapsayan olaylar için tatmin edici "ama"sız bir açıklamanın önemli olduğunu düşünüyorum.

Bu arada, Solfasol'ün son sayısında gruptan bu süreçte ayrılan çok sayıda insanın emeği var, yaşadıkları üzüntü, hayal kırıklığı, güven kaybı ve kızgınlık ise duyulmayı bekliyor.

Toplumda eğitimli erkeklerin bunları çok daha az yapacağı gibi genel bir kanı yerleşmiş olduğundan, üniversitelerde cinsel taciz ve tecavüz başta olmak üzere her türlü erkek şiddetinin daha az olacağı bekleniyor. Ne büyük bir yanılgı! Üniversiteden yolu geçmiş her kadın, ister öğrenci ister çalışan, bilir ki yaşadığımız bu ataerkil dünyada hiç bir yer erkek egemenliğinden muaf olmadığı gibi üniversiteler de değil. Hatta tam da bu söz konusu genel kanı nedeniyle bu tür kurumlarda çok daha incelikli ve gizil ve en çok da ikiyüzlü formlarıyla erkek şiddeti hayat buluyor. Özellikle genç kadın akademisyenler ya da akademisyen adayları, eril akademinin görünmez kurallarıyla bir çok alanda kontrol ve denetime maruz kalırken, aynı zamanda çevrelerindeki erkeklerden –arkadaş, meslekdaş, profösör, idari görevli vd. aklınıza kim gelirse- cinsel taciz ve istismara uğrama riskiyle karşı karşıya. En önemlisi ise bu tür olaylar maalesef münferit vakalar olmayıp akademik kültürün bir parçası halinde; ve üstünün örtülmesi, ya da sessiz kalınarak yok sayılması ise adeta yerleşmiş bir gelenek. Tacize uğrayan bir kadın, hele de genç bir öğrenci ya da asistansa, olur da söyleyecek cesareti bulursa buna herkesi inandırması, ikna etmesi gerek. Bunu yapan alanda sözü geçen, ünvanlı ya da yaptığı çalışmalar veyahut eleştirelliğiyle bilinen bir erkekse düşünün durumun vahametini; onun karşısında bir genç kadının sözünün ne kıymeti olur ki?! Kimisi duymak istemez, kimisi duymazdan gelir, kimisi duyup inanmaz, hayatta yapmaz o der; ve çoğunluk ise duyup bilse de aman başımız ağrımasın diyerek hiç bir şey olmamış gibi davranıp uzak durur. Şiddet hayatımızın her köşesine ince ince sessizlikle böyle siner. Ve işte aslında tam da bu tür şiddet, yani sessiz kalınarak üretilen şiddet, tacize ve/ya cinsel istismara uğrayan kadınlara asıl öldürücü darbeyi vuran şey olur çoğu zaman; bu eril kültürün devamı için değirmene en çok su taşıyandır kısaca.

Yakın zamanda bu olayları tekrar düşünmemizi, tartışmamızı sağlayan önemli bir olay oldu. İngiltere’de bulunan University of London'a bağlı Goldsmiths Enstitüsü’nde on yıldan fazladır çalışan feminist profesör Sara Ahmed çalıştığı üniversitede cinsel tacize karşı çözüm üretilmediği için işinden ayrıldı. Son bir kaç yıldır öğrencileriyle birlikte cinsel tacize karşı kurumsal düzeyde çözüm üretilmesi için girdikleri mücadelede neler yaşadıklarını tane tane anlatıyor Sara Ahmed istifası üzerine yazdığı mektubunda; nasıl görmezden gelindiğini, seslerinin nasıl bastırıldığını ve en çok da sessizliğin bu süreçte şiddet olarak nasıl bir işlev gördüğünü.

Bir çok gazetede ve internet sitesinde yayınlanan bu mektubu ingilizcesinden ilk okuduğumda bir süre etkisinden çıkamadım, bazı cümlelerin tekrar tekrar üzerinden geçtim. Yaşanılan deneyimin bizim için ortaklığı bir yana, sevgili Sara Ahmed’in cinsel tacizle mücadeleye ilişkin çok yerinde tespitleri, sorgulamaları kadar bunları kelimelere adeta hayat verircesine dile getirmesi beni derinden etkiledi. Bu sebeple bu metnin türkçede olmasını ve başkalarının, özellikle de genç kadınların okumasını çok istedim. Çünkü biliyorum ki bu mektupta yazanlar, üniversitelerde okuyan/çalışan bir çok kadının yaşadığına karşılık geliyor. Akademide cinsel taciz başta olmak üzere erkek şiddetini dert edinen ve bununla mücadele etmeye çalışan feminist kadınlar olarak sesimizin daha gür çıkması ve bunun üzerine birlikte daha çok kafa yormamız ve mücadele alanları geliştirmemiz gerek. İşte bu mektup tam da bu anlamda meseleyi politik sorumluluk ve feminist eylem açısından düşünmemiz için önemli bir imkan sunuyor.

Mektubun sonlarına doğru Sara Ahmed iz bırakmamız gerektiğinden bahsetmiş, olanların izlerini. İstifasıyla ve sonrasında yazdıklarıyla yapmaya çalıştığı aslında tam da bu. Bu yazıyı yazarken twitterda şöyle bir fotoğrafa rastladım, kan kırmızısı harflerle tahminen Ahmed’in çalıştığı fakültenin duvarına “sara ahmed nerede” diye yazılmış. Sanırım Ahmed’in çağrısı bundan daha iyi karşılık bulamazdı. İstifa etmek her zaman vazgeçmek midir, hiç sanmıyorum; çünkü sesini duyurmak için bazen kalmak gerekir bazen ise -istemeyerek de olsa- gitmek. İşte Ahmed’in istifası üniversitelerde cinsel taciz konusunda etrafımızı saran sessizlik duvarını delmek için fırlatılmış çok güçlü bir taş mahiyetinde. Ne yaparlarsa yapsınlar O’nun izi asla silinemeyecek, ve hep bir yenisi eklenecek.

Sizi mektupla baş başa bırakmadan önce son bir not, ingilizceden türkçeye çeviriyi sevgili arkadaşım Petek Onur yaptı; sevgili Aksu Bora çeviri metni son bir kez gözden geçirdi ve bana da bu girişi yazmak düştü. Bundan sonrasında, söz Sara Ahmed’in..